Οι αισθήσεις των μελισσών περιλαμβάνουν την Όραση, Όσφρηση, Γεύση και την Αφή. Επίσης οι μέλισσες είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται το διοξείδιο του άνθρακα, µε αισθητήρια όργανα που βρίσκονται στις κεραίες, την υγρασία, καθώς επίσης και αλλαγές στη θερμοκρασία του αέρα και την ατμοσφαιρική πίεση.
A) Όραση.
Οι µμέλισσες χρησιμοποιούν τη όραση κατά τη συλλογή τροφής, όπως επίσης και όταν επιστρέφουν στην κυψέλη. Γι’ αυτό και οι µμελισσοκόμοι βάφουν τις κυψέλες µε διαφορετικά χρώματα, ώστε οι μέλισσες να µη μπερδεύονται και να μπαίνουν σε διαφορετική κυψέλη. Το εύρος μήκους κύματος που βλέπει η μέλισσα είναι 300-650 nm, µε αποτέλεσμα να μπορεί να διακρίνει 4 χρώματα: υπεριώδες, µπλε, πρασινοµπλέ και κίτρινο. Το κόκκινο χρώμα δε μπορεί να το δει η μέλισσα, καθώς απορροφά σε μήκος κύματος μεγαλύτερο από 650 nm. Από την άλλη, ο άνθρωπος βλέπει από 400 nm και πάνω, µε αποτέλεσμα να µη μπορεί να δει το υπεριώδες (300-400 nm). Όπως είπαµε νωρίτερα, η µέλισσα έχει 3 απλούς και 2 σύνθετους οφθαλµούς. Οι απλοί οφθαλµοί δε βλέπουν παραστάσεις, αλλά αντιλαµβάνονται αλλαγές στην ένταση του φωτός. Οι σύνθετοι οφθαλµοί αντιλαµβάνονται τις εικόνες. Αποτελούνται από µερικές χιλιάδες οµατίδια, κάθε ένα των οποίων λαµβάνει ένα µέρος της συνολικής εικόνας, η οποία εν συνεχεία συναρµολογείται στον εγκέφαλο. Να πούµε τέλος, ότι οι τρίχες που βρίσκονται στην επιφάνεια των σύνθετων οφθαλµών αντιλαµβάνονται την κίνηση του αέρα, εκτιµώντας έτσι την ταχύτητα του ανέµου κατά τη διάρκεια της πτήσης.
Β) Όσφρηση.
Τα αισθητήρια όργανα της όσφρησης των µμελισσών (sensilla placodea) βρίσκονται στα 8 τελευταία άρθρα των κεραιών. Πρόκειται για οσφρητικές πλάκες, οι οποίες αριθμούνται σε µμερικές εκατοντάδες. Η μέλισσες χρησιμοποιούν την όσφρηση για τις οσμές λουλουδιών, και μάλιστα η οξύτητα µε την οποία τις αντιλαμβάνονται είναι 2 φορές μεγαλύτερη από αυτή του ανθρώπου. Επίσης, µε την όσφρηση αναγνωρίζουν άτοµα της ίδιας κυψέλης.
Γ) Γεύση.
Η μέλισσα µμπορεί να διακρίνει τις ίδιες 4 γεύσεις µε τον άνθρωπο (γλυκό, ξινό, πικρό, αλμυρό), µε τη διαφορά ότι το πικρό έχει µμικρή σημασία γι’ αυτές. Τα αισθητήρια όργανα της γεύσης (sensilla basiconica) βρίσκονται µες στο στόμα, στις κεραίες και στους ταρσούς των µμπροστινών ποδιών. Η πιο σημαντική από τις γεύσεις των μελισσών είναι το γλυκό, καθώς αυτό καθορίζει την προτίμηση των µμέλισσών για το νέκταρ των διαφόρων φυτών.
∆) Αφή.
Οι περισσότερες από τις τρίχες στην επιφάνεια του σώματος των µελισσών αποτελούν τα αισθητήρια όργανα αφής τους (sensilla trichodea). ∆εν είναι γνωστό τι είδους ερεθίσματα αντιλαμβάνονται.
Ε) Ακοή.
Οι µέλισσες έχουν δύο ειδών όργανα για να αντιλαµβάνονται ήχους και δονήσεις. Έχει παρατηρηθεί ότι οι συλλέκτριες µέλισσες κάνουν κάποιο ιδιαίτερο ήχο µε τα φτερά τους ώστε να υποδηλώσουν στις υπόλοιπες ότι έχουν βρει τροφή. Αυτός ο ήχος συλλαµβάνεται από το όργανο του Johnston, το οποίο βρίσκεται στο γόνατο της κεραίας (µέσα στον ποδίσκο), αντιλαµβάνεται τους ήχους. Επίσης, είναι γνωστό ότι οι µέλισσες αντιδρούν πολύ γρήγορα σε χτυπήµατα των κυψελών τους, αντιλαµβανόµενες τις δονήσεις που προκαλούνται. Οι δονήσεις συλλαµβάνονται από τα λεγόµενα χορδοτονικά όργανα (scoloparia), τα οποία αποτελούνται από µια δέσµη σκολοποφόρων αισθητήριων κυττάρων (sensilla scolopophora). ∆ύο από αυτά υπάρχουν στη βάση της άρθρωσης κάθε κεραίας, ενώ 4 βρίσκονται σε κάθε πόδι, ένα στο µηρό, δύο στην κνήµη και ένα στον ταρσό.
ΣΤ) Άλλες αισθήσεις.
Εκτός των προαναφερθέντων, οι µέλισσες είναι σε θέση να αντιλαµβάνονται το διοξείδιο του άνθρακα, µε αισθητήρια όργανα που βρίσκονται στις κεραίες. Επίσης, αντιλαµβάνονται µεταβολές στη σχετική υγρασία, καθώς επίσης και αλλαγές στη θερµοκρασία του αέρα και την ατµοσφαιρική πίεση.
Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας, Βιβλιοθήκη ΤΕΙ Κρήτης,
Ηλεκτρονικές σημειώσεις / Η μορφολογία της μέλισσας
Καθηγητής: Αλυσσανδράκης Ελευθέριος
melissokomianet.gr