Όλοι ξέρουμε ότι οι μέλισσες επισκέπτονται τα άνθη για να συλλέξουν γύρη και νέκταρ. Τι είναι όμως αυτό που κάνει μια γυρεοσυλλέκτρια-νεκταροσυλλέκτρια μέλισσα να επιλέξει ένα συγκεκριμένο άνθος σε σχέση με κάποιο άλλο;
∆ιάφορα είδη από οπωροφόρα δένδρα ή άγρια λουλούδια διαφέρουν ως προς την ελκυστικότητά τους στις µέλισσες.
Αυτή η διαφορά µπορεί να θεωρηθεί σαν µια σχέση που αυξάνει τον ανταγωνισµό µεταξύ ειδών, τα οποία ανθίζουν συγχρόνως.
Σηµαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ελκυστικότητα των µελισσών και την προτίµηση τους σε μερικά φυτικά είδη και όχι σε κάποια άλλα, είναι οι εξής :
• Καιρικές συνθήκες όπως η θερµοκρασία και η υγρασία.
• Συνολική ποσότητα από γύρη σε κάθε άνθος, η γλυκύτητά της και η συγκέντρωση σακχάρων ακόµα και συγκεκριµένες οσµές γύρης µπορούν να ελκύσουν τις γυρεοσυλλέκτριες.
• Η αφθονία της γύρης, η ποσότητα της γύρης που παράγεται σε κάθε άνθος και η διάρκεια της διάρρηξης του ανθήρα ενδέχεται να παίζουν ρόλο στη διαφορετική ελκυστικότητα της γύρης πολλών φυτικών ειδών · διαφορετικά είδη, ακόµη και διαφορετικοί επικονιαστές των ίδιων ειδών, διαφέρουν πάρα πολύ στην ποσότητα γύρης την οποία παράγουν όµως η διαδροµή που ακολουθεί µια γυρεοσυλλέκτρια για να συλλέξει γύρη είναι κατά βάση εξαρτηµένη στις ανάγκες της κυψέλης, παρουσία των απογόνων και της βασίλισσας.
• Συγκεκριµένα συστατικά στο νέκταρ ή στη γύρη έχουν αναφερθεί ότι επηρεάζουν την έλξη των µελισσών από τα φυτά.
• Η διαμόρφωση του άνθους ενδέχεται να καθιστά το χειρισµό και τη συλλογή του νέκταρος και της γύρης από τις μέλισσες ή ακόμα και να επιτρέπει την εξάτμιση ή τη διάλυση του νέκταρος από τη βροχή. Το σχήμα, το χρώμα και η ηλικία των ανθέων είναι και αυτοί παράγοντες που επηρεάζουν την ελκυστικότητα των ανθέων
• Η γενετική διαµόρφωση µιας κυψέλης µελισσών µπορεί να επηρεάσει την προτίµηση, την οποία δείχνουν οι γυρεοσυλλέκτριες µέλισσες σε ποικίλα φυτικά είδη.
• Η απόσταση µεταξύ των κυψελών και µιας καλλιέργειας, η οποία χρειάζεται επικονίαση, είναι εξαιρετικής σηµασίας όσον αφορά τον καθορισµό της έλξης της καλλιέργειας στις µέλισσες.
• Προηγούµενες πηγές συλλογής νέκταρος και γύρης και η οσµή µέσα στην κυψέλη µπορεί να επηρεάσει την προτίµηση των µελισσών σε καινούργια άνθη.
Οι γυρεοσυλλέκτριες µέλισσες, για παράδειγµα, δείχνουν εξαιρετική προτίµηση στο σινάπι (Sinapis alba), σε σχέση µε την πορτοκαλιά (Citrus sinensis), στη µηλιά σε σχέση µε την αχλαδιά (Pyrus communis), στο ραδίκι (Taraxacum officinalis) σε σχέση µε τη µηλιά, στο σινάπι σε σχέση µε την αµυγδαλιά (Prunus dulcis), στους ελαιούχους σπόρους (Brassica napus) σε σχέση µε τα µπιζέλια (Εικόνα 1), στα καρότα (Daucus carota)σε σχέση µε τα κρεµµύδια (Allium cepa).
Η προτίµηση που δείχνουν οι µέλισσες στα άνθη µερικών φυτικών ειδών σε σχέση µε κάποια άλλα είδη, είναι πιο εµφανής όταν τα φυτικά είδη βρίσκονται στην ίδια περιοχή και ανθίζουν ταυτόχρονα. Από την άλλη, αυτό το φαινόµενο είναι στενά συνδεδεµένο µε την ώρα της µέρας όπου τα φυτά εµφανίζουν το νέκταρ και τη γύρη τους. Ένα φυτό λένε ότι παρουσιάζει το νέκταρ του όταν το νέκταρ εκκριθεί και είναι διαθέσιµο για συλλογή. Παροµοίως η γύρη εµφανίζεται σε ένα φυτό όταν οι ανθήρες του άνθους διαρρηχθούν έτσι ώστε η γύρη να είναι διαθέσιµη για συλλογή και επικονίαση.
Ο Synge (1947) και η Percival (1955) πρότειναν ότι τα αγγειόσπερµα εµφανίζουν τη γύρη και το νέκταρ τους σε συγκεκριµένες ώρες της ηµέρας της κατά τη διάρκεια της άνθησης, και οι µέλισσες κάνουν επισκέψεις στα άνθη τις συγκεκριµένες εκείνες ώρες. Για παράδειγµα η µηλιά (Malus domestica) αναφέρεται ως ‘µεσηµεριανό κυρίως’ φυτό από την Percival (1955), γιατί δίνει 70% από τη γύρη µεταξύ των ωρών 12.00-4.00μμ και µόνο το 33% από τη γύρη δίνεται πριν το µεσηµέρι. Παρομοίως, τα κουκιά (Vicia faba) αναφέρονται ως ‘απογευµατινή καλλιέργεια’ µε 91% της γύρης να είναι διαθέσιµη µεταξύ των ωρών 12.00-15.00. Συνεπώς, οι επισκέψεις των μέλισσών για γύρη στις μηλιές και στα κουκιών γίνονται κυρίως τις µεσηµεριανές ώρες.
Επίσης, όταν οι µέλισσες µεταφέρονται από την αρχική τους θέση σε αυτές τις ‘µεσηµεριανές καλλιέργειες’ για επικονίαση , επισκέπτονται ‘πρωινά’ φυτά, όπως το Brassica napus ή το Taraxacum officinalis ή και άλλα αγριολούλουδα, πιθανά γιατί έχουν συνηθίσει να συλλέγουν γύρη και νέκταρ από τα φυτά αυτά και δεν επισκέπτονται αρκετά τις ‘μεσημεριανές καλλιέργειες’, οι οποίες χρειάζεται να επικονιαστούν. Οι Mayer & Lunden (1991) έδειξαν ότι σχεδόν καµία από τις γυρεοσυλλέκτριες που έκαναν επισκέψεις σε ‘πρωινά φυτά’ δεν έκαναν αλλαγή το μεσημέρι για να επισκεφτούν τα ‘µεσηµεριανά φυτά’, αλλά οι περισσότερες έµειναν σταθερές στα ‘πρωινά φυτά’. Έτσι ο αριθµός των γυρεοσυλλεκτριών στις ‘µεσηµεριανές’ καλλιέργειες ήταν προφανώς μικρότερος.
ΠΗΓΗ: ∆ρ. Φανή Χατζήνα Βιολόγος, ∆ιδάκτορας Μελισσοκοµίας –Επικονίασης, Ερευνήτρια Ινστ. Μελισσοκοµίας (ΕΘΙΑΓΕ) hellenic-beeresearch.gr, melissokomianet.gr
