Γνωριμία με την πατάτα!

Solanum tuberosum οικ. Solanaceae. Η πρώτη ελληνική ονομασία της πατάτας ήταν γεώμηλο! Η γαία και μήλο, τα δύο συνθετικά της, μας εξηγούν ακριβώς ότι η πατάτα είναι ο ‘καρπός’ που εμφανίζεται μέσα στο χώμα! Οι καρποί αυτοί αλλιώς ονομάζονται κόνδυλοι.

Τι εννοούμε όταν λέμε ‘πατατόσπορος’ ;

H πατάτα δεν καλλιεργείται με σπόρο αλλά πολλαπλασιάζεται με κονδύλους (πατάτες). Με τον όρο πατατόσπορος, εννοούμε τους  κονδύλους εκείνους που κυρίως προορίζονται για την παραγωγή βρώσιμης πατάτας. Προέρχονται από φυτά μεγαλωμένα από εξειδικευμένους και έμπειρους παραγωγούς, που υπόκεινται σε αυστηρούς ελέγχους ειδικών φορέων, σε όλα τα στάδια ανάπτυξης τους. Καλλιεργούνται σε χωράφια απομακρυσμένα από άλλες καλλιέργειες, επί σειρά ετών και σε απομονωμένες περιοχές. Οι κόνδυλοι αυτοί είναι απαλλαγμένοι από ασθένειες (δηλ. πιστοποιημένοι) και φέρουν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας που εγγυώνται τη μεγαλύτερη δυνατή παραγωγή. 
Οποιοσδήποτε άλλος κόνδυλος δεν ενδείκνυται για πολλαπλασιασμό όπως πχ. πατάτα από μανάβη ή σούπερ-μαρκετ, μιας και δεν έχει τα χαρακτηριστικά που αναλύσαμε προηγουμένως και επιπρόσθετα, έχει πολύ χαμηλές αποδόσεις, σχεδόν 60-70% χαμηλότερες από αυτές του πατατόσπορου. Άρα, για να βάλουμε πατάτα στο κήπο μας, αγοράζουμε πατατόσπορο από καταστήματα γεωργικών εφοδίων.

Πότε φυτεύεται η πατάτα;

Η εποχή σποράς καθορίζεται ανάλογα με τον τόπο και το κλίμα της κάθε περιοχής. Σε γενικές γραμμές χωρίζουμε τη φύτευση της πατάτας σε δύο μεγάλες περιόδους, τη χειμωνιάτικη (Δεκέμβριο-Μάρτιο) και τη καλοκαιρινή (Ιούλιο-Σεπτέμβριο).

• Χειμωνιάτικη φύτευση: Aυτή είναι και η κύρια πατατοκαλλιέργεια. Φυτεύεται αρχικά στη πεδινή νότια Ελλάδα, συνεχίζει στην πεδινή βόρεια και τέλος στην ορεινή βόρεια και νότια Ελλάδα.
• Καλοκαιρινή φύτευση: Φυτεύεται κυρίως στη πεδινή και ορεινή βόρεια Ελλάδα και στην ορεινή νότια Ελλάδα.

Σημείωση: Έχουμε πάντα υπόψη μας το κλίμα που επικρατεί στη περιοχή μας την εποχή της συγκομιδής. Η πατάτα χρειάζεται 90 έως 120 ημέρες για να ολοκληρώσει τον κύκλο της, ανάλογα την πρωιμότητα της ποικιλίας και τις καιρικές συνθήκες. Σε κάθε περίπτωση, υπολογίζουμε η συγκομιδή να έχει πραγματοποιηθεί πριν τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες και τους καύσωνες του καλοκαιριού και πριν τους παγετούς του χειμώνα .

Τι θερμοκρασίες πρέπει να επικρατούν κατά τη φύτευση και την ανάπτυξη;

Η φύτευση των κονδύλων της πατάτας γίνεται όταν το έδαφος έχει θερμοκρασία πάνω από 5 °C. 
Η άριστη θερμοκρασία για την ανάπτυξη των φυτών της πατάτας είναι 21-22 °C. Χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της βλάστησης καθυστερούν την ανάπτυξη, ενώ συγχρόνως ευνοούν την ανάπτυξη βακτηριολογικών και μυκητολογικών ασθενειών. Η φυτεία της πατάτας δεν αντέχει σε θερμοκρασίες κάτω του -1 °C. Σε περίπτωση ξηρασίας και υψηλών θερμοκρασιών χρειάζεται πότισμα, ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια ανάπτυξης των φυτών μέχρι την έναρξη σχηματισμού των κονδύλων.  

Γιατί σε κάποιες περιοχές οι πατάτες είναι πιο νόστιμες;

Στις περιοχές που το κλίμα είναι δροσερό και γλυκό και τα εδάφη πλούσια σε θρεπτικά συστατικά (πλούσια σε κάλιο), βοηθούν τη μεγαλύτερη συσσώρευση αμύλου στην πατάτα και τη κάνουν πιο νόστιμη. Σημαντικό ρόλο παίζει ωστόσο και η ποικιλία του πατατόσπορου.

Εμπλουτισμός του εδάφους με κάλιο (π.χ. Βιολογική Ακτιβοζίνη για Κηπευτικά) βοηθάει στο νοστίμισμα των καρπών με φυσικό τρόπο
Ποικιλία πατατόσπορου: Υπάρχουν ποικιλίες πατατόσπορου που φέρουν πιο “νόστιμα” χαρακτηριστικά, όπως η ποικιλία Agila και η ποικιλία Liseta.

Ποιες είναι οι κατάλληλες αποστάσεις φύτευσης;

Φυτεύουμε κονδύλους που έχουν προβλαστήσει σε βάθος 10-18 cm ανάλογα το τύπο εδάφους και σε απόσταση 70-75 cm μεταξύ των γραμμών και 30-40 cm  επί της γραμμής.

Πόση ποσότητα χρειάζομαι;

Η ποσότητα  του πατατόσπορου που θα χρειαστεί εξαρτάται από το μέγεθος του.
Αν ο πατατόσπορος είναι μεγέθους 28-35 χρειάζεται περίπου 100 Kg/στρ.
Αν ο πατατόσπορος είναι μεγέθους  35-55 χρειάζεται από 200-230 Kg/στρ.
Αν ο πατατόσπορος είναι μεγέθους  35-60 χρειάζεται από 230-250 Kg/στρ.

Τι αποδόσεις θα πρέπει να περιμένω;

Από 10 m², θα πάρουμε περίπου 15 kg πατάτα για κατανάλωση.

Ποιες είναι οι ανάγκες των πατατών σε νερό;

Οι πατάτες είναι καλλιέργεια πολύ ευαίσθητη στην έλλειψη εδαφικής υγρασίας. Οι ανάγκες των πατατών σε νερό εξαρτώνται από τις κλιματολογικές συνθήκες κάθε περιοχής και από το στάδιο ανάπτυξης της φυτείας. Είναι μικρότερες στα αρχικά στάδια ανάπτυξης και στο τελικό στάδιο ωρίμανσης της φυτείας και μεγαλύτερες στο στάδιο ανάπτυξης των κονδύλων. Η έλλειψη νερού κατά τον σχηματισμό των κονδύλων προκαλεί μείωση του αριθμού τους και του τελικού τους βάρους.

Τι χώμα χρειάζονται οι πατάτες;

Το έδαφος θα πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

• Καλά στραγγιζόμενο
• Ελαφρώς όξινο
• Πλούσιο σε οργανική ουσία
• Αφράτο
• Εμπλουτισμένο με λίπασμα πλούσιο σε κάλιο.

Tι μέγεθος πατατόσπορου να επιλέξω;

To άριστο μέγεθος είναι αυτό περίπου που αντιστοιχεί σε μέγεθος, περίπου ενός μεγάλου αυγού. Όμως, τόσο ο μικρός όσο και ο μεγάλος πατατόσπορος οδηγούν στα ίδια αποτελέσματα, εφόσον επιτυγχάνεται  η επιθυμητή πυκνότητα φυτών ανά τετραγωνικό μέτρο εδάφους.

Τι είναι το τεμάχισμα του πατατόσπορου; Πότε πρέπει να γίνεται;

Σε γενικές γραμμές, πρέπει να φυτεύεται ολόκληρος ο πατατόσπορος. Ειδικότερα, αποφεύγεται ο τεμαχισμός εντελώς όταν:

• Φυτεύεται πατατόσπορος ELITE (λευκό ταμπελάκι), για την παραγωγή πιστοποιημένου πατατόσπορου.
• Είναι πολύ ώριμος
• Πρόκειται να φυτευτεί σε πολύ ψυχρό ή θερμό κλίμα
• Σε περίπτωση που ήρθε σε επαφή με σάπιους κονδύλους

Αν κρίνεται αναγκαίος ο τεμαχισμός, τότε προσέχουμε τα εξής:

• Κατανέμουμε τα μάτια της κορυφής ομοιόμορφα
• Το μαχαίρι κοπής πρέπει να είναι κοφτερό και να απολυμαίνεται συχνά με οινόπνευμα
• Κάθε κομμάτι πρέπει να έχει τουλάχιστον δύο μάτια
• Για την αποφυγή σήψης στις επιφάνειες κοπής, σκονίζουμε με κάποιο μυκητοκτόνο.

Τι σημαίνει κλάση Α (μπλε ταμπελάκι) και τι κλάση Ε (λευκό ταμπελάκι) στον πατατόσπορο;

H κλάση Elite (λευκό ταμπελάκι) ή αλλιώς βασικός πατατόσπορος, είναι εκείνος που προορίζεται για τη παραγωγή πιστοποιημένου πατατόσπορου. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη παραγωγή βρώσιμης πατάτας, με εξαιρετικές αποδόσεις.
Η κλάση Α (μπλε ταμπελάκι) είναι πιστοποιημένος πατατόσπορος που προέρχεται από τον βασικό (Elite) και προορίζεται για την παραγωγή βρώσιμων πατατών.

Πότε γίνεται η συγκομιδή;

Η συγκομιδή πραγματοποιείται 3-4 μήνες μετά τη φύτευση, όταν ολοκληρώνεται ο κύκλος ζωής του φυτού της πατάτας. Σταδιακά αρχίζει και κιτρινίζει και τελικά ξεραίνεται. Εκείνη ακριβώς τη χρονική περίοδο, οι κόνδυλοι έχουν ωριμάσει και έχουν αποκτήσει το τελικό τους μέγεθος. Όταν τις βγάζουμε από το χώμα φροντίζουμε να μην τις τραυματίσουμε και τις αποθηκεύουμε σε σκοτεινό και αεριζόμενο χώρο. Μπορεί κάποιες από τις πατάτες κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας να έχουν εκτεθεί στον ήλιο και να έχουν πρασινίσει. Αυτές είναι ακατάλληλες για κατανάλωση, λόγω μιας ουσίας που έχει αναπτυχθεί, της σολανίνης.