Άρθρο του Δημητρίου Βακαλουνάκη,
Ο μύκητας Alternaria alternata διαβιώνει κατά κανόνα σαπροφυτικά, αλλά μπορεί κάτω από ορισμένες συνθήκες να δρα ως ασθενές παθογόνο, προσβάλλοντας ένα μεγάλο αριθμό φυτικών ειδών.
Παράδειγμα αποτελεί η μαύρη σήψη των καρπών της τομάτας, η οποία είναι συνηθισμένη ασθένεια των ώριμων καρπών κυρίως σε θερμοκηπιακές αλλά και σε υπαίθριες καλλιέργειες (Εικόνα 1).
Η ασθένεια αυτή είναι ήσσονος οικονομικής σημασίας και δεν απασχολεί τον παραγωγό.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά σε περιοχές της South California των ΗΠΑ σοβαρές ζημιές στα φυτά της τομάτας (σε όλα τα μέρη των φυτών, αλλά πιο σοβαρές στο λαιμό και το στέλεχος), οι οποίες οφείλονταν σε ένα στέλεχος της Alternaria alternata που είχε την ικανότητα μετά την εγκατάστασή του στο φυτό να παράγει εξειδικευμένες τοξίνες επιλεκτικής δράσης, οι οποίες διαχεόμενες να προκαλούν ξηράνσεις στους βλαστούς, τα φύλλα και τους καρπούς.
Στη χώρα μας, η εν λόγω ασθένεια παρατηρήθηκε για πρώτη φορά κατά την καλλιεργητική περίοδο 1979-1980 σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες τομάτας στην Πηγή Ρεθύμνου και τον Πλάτανο Κισάμου Χανίων, προκαλώντας σημαντικές ζημιές (Εικόνες 2, 3, 4).
Το στέλεχος αυτό ονομάστηκε Alternaria alternata f. sp. lycopersici (Εικόνα 5)και η ασθένεια έλκος του στελέχους της τομάτας από Alternaria. Η ασθένεια αυτή είναι πολύ μεγάλης οικονομικής σημασίας, αλλά ευτυχώς σήμερα οι πλείστες ποικιλίες τομάτας που κυκλοφορούν στην αγορά για εμπορικούς σκοπούς έχουν ενσωματωμένο το γονίδιο Asc, το οποίο προσφέρει ανοσία έναντι της ασθένειας.
Ευπαθείς είναι μόνο οι ποικιλίες που έχουν στο γενεαλογικό τους δένδρο την ποικιλία Pearson, όπως είναι η Earlypak, η Precose, η Regal, η Toper κ.ά., που όμως δεν έχουν εμπορική κυκλοφορία, επειδή υστερούν σε αγρονομικά χαρακτηριστικά.
Εν κατακλείδι:
1. Κηλίδες σκούρες μαύρες σε ΩΡΙΜΟΥΣ καρπούς (όχι σε πράσινους) τομάτας που έχουν εξανθήσεις με καρποφορίες (κονιδιοφόροι που φέρουν κονίδια) Alternaria alternata μας οδηγούν στην ασθένεια μαύρη σήψη των καρπών, που είναι ήσσονος οικονομικής σημασίας και δεν δικαιολογεί την εφαρμογή ψεκασμών.
2. Πληγές (έλκη) στο στέλεχος, ποδίσκους και μίσχους, μικρές κηλίδες στα φύλλα που συχνά φέρουν κίτρινη περιφέρεια και πληγές στους ΠΡΑΣΙΝΟΥΣ και κόκκινους καρπούς που αργότερα καλύπτονται από τις καρποφορίες του παθογόνου οδηγούν στην ασθένεια έλκος του στελέχους που προκαλείται από την Alternaria alternata f. sp. lycopersici που είναι μεγάλης οικονομικής σημασίας.
Ωστόσο, η ασθένεια αυτή δεν υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα και την Ευρώπη λόγω της καλλιέργειας ανθεκτικών ποικιλιών (η αντοχή συνήθως δεν αναγράφεται από τις Εταιρείες Σποροπαραγωγής στα φακελάκια των σπόρων).
Η αντοχή αυτή που παρέχεται από το γονίδιο Asc είναι πολύ σταθερή παρότι μονογονιδιακή που σημαίνει ότι είναι πολύ δύσκολο αλλά όχι απίθανο να εμφανιστεί στο μέλλον νέα φυλή.
Εάν όμως κάποια στιγμή κάπου εμφανιστεί νέα φυλή τότε θα απειληθούν σοβαρά οι τοματοκαλλιέργειες, επειδή δεν υπάρχουν, τουλάχιστο επί του πσρόντος, αποτελεσματικά μυκητοκτόνα.