Στα αρχαία χρόνια το ονόμαζαν Φιλύρα, εμείς σήμερα το γνωρίζουμε ως Φλαμούρι ή Τήλιο. Η Φιλύρα ήταν νύμφη της ελληνικής μυθολογίας, θεότητα της ανάρρωσης, της ευωδίας και των αρωμάτων, της γραφής και της ομορφιάς. Ο θεός Κρόνος την ερωτεύτηκε, όταν όμως το ανακάλυψε η σύζυγός του, Ρέα, αυτός μεταμορφώθηκε σε άλογο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα από την Ωκεανίδα Φιλύρα και τον Κρόνο να γεννηθεί ο Κένταυρος Χείρων, ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος και μισός άλογο. Για να απαλύνει τον πόνο, την ντροπή και την απελπισία που ένιωθε η Φιλύρα, ο Κρόνος τη μεταμόρφωσε στο ομώνυμο δέντρο. Μάλιστα λέγεται πως όποιος κοιμόταν κάτω από τη φλαμουριά, μεταφερόταν στην γη των Νεραϊδών.
Με το όνομα Φλαμουριά, Φιλύρα (λατ. Tilia) ή φίλυρα είναι γνωστό ένα γένος περίπου 30 διαφορετικών δέντρων που ευδοκιμούν περισσότερο στο εύκρατο κλίμα του Βόρειου Ημισφαιρίου. Η μεγαλύτερη ποικιλομορφία απαντάται στην Ασία, ωστόσο το γένος συναντάται επίσης στην Ευρώπη και την ανατολική Βόρεια Αμερική.
Χαρακτηριστικά
Οι φλαμουριές είναι μεγάλα φυλλοβόλα δέντρα, που συνήθως φτάνουν τα 20 με 40 μέτρα (66 με 130 πόδια) σε ύψος, με πλάγια-καρδιόσχημα φύλλα 6 με 20 εκατοστά (2 με 8 ίντσες) πλάτος. Ο ακριβής αριθμός ειδών δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια, καθώς πολλά ή και τα περισσότερα από αυτά υβριδοποιούνται εύκολα, τόσο στη φύση όσο και μέσω της ανθρώπινης παρέμβασης.
Ο ανθεκτικός κορμός της Φλαμουριάς στέκει σαν πυλώνας και τα κλαδιά υποδιαιρούνται σε πολυάριθμες διακλαδώσεις. Το καλοκαίρι ντύνονται με πλούσια μεγάλα φύλλα.
Οι φλαμουριές συνιστώνται ως καλλωπιστικά δέντρα, όταν είναι επιθυμητή παχιά φυλλωσιά και καλή σκιά. Το δέντρο παράγει αρωματικά και πλούσια σε νέκταρ λουλούδια, τα οποία έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες. Είναι πολύ σημαντικά φυτά για τους μελισσοκόμους, που παράγουν ένα πολύ χλωμό, αλλά γευστικό μέλι. Τα λουλούδια χρησιμοποιούνται επίσης για την παρασκευή αφεψήματος γνωστού ως “τίλιο” και βάμματα. Αυτή η χρήση είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ευρώπη, αλλά και στη Βόρεια Αμερική.
Είδη
Tα πιο συνηθισμένα είδη της ελληνικής χλωρίδας είναι τα εξής:
Φιλύρα η κοινή (Tilia vulgaris ή intermedia ή europaea)
Φιλύρα η γναφαλώδης ή αργυρόφυλλος (Tilia tomentosa ή alba ή argentea) (η κοινή φιλουριά, φλαμουριά ή φλαμούρι)
Φιλύρα η καρδιόφυλλος (Tilia cordata) το περίγραμμα των φύλλων είναι κοφτερά οδοντωτό,προς τη βάση των δευτερευόντων νεύρων παρουσιάζονται τούφες από τρίχες που έχουν χρώμα σκουριάς. Η ταξιανθία αποτελείται από 5-7 άνθη και είναι πάνω σε ένα απλό μίσχο με λογχοειδή βράκτια προσκολλημένα στη βάση της, τα άνθη έχουν πέντε πρασινόλευκα σέπαλα , πέντε κιτρινόλευκα πέταλα και πολυάριθμους στήμονες. Τα άνθη της είναι φαρμακευτικά.
Άλλα είδη:
Φιλύρα η πλατύφυλλος (Tilia platyphyllos). Χρησιμοποιείται κατ΄εξοχήν ως καλλωπιστικό είδος για τη δημιουργία δεντροστοιχιών. εχει φύλλα με τούφες από άσπρες τρίχες στη βάση των δευτερευόντων νεύρων και μόνο 3-6 άνθη σε κάθε ταξιανθία . Ανθίζει τον Μάιο – lούλιο .Τα άνθη της είναι φαρμακευτικά.
Φιλύρα η αμερικανική (Tilia americana). Ιθαγενές είδος της βορείου Αμερικής, φτάνει τα 40 μέτρα σε ύψος. Καλλωπιστικό.
Φιλύρα η ετερόφυλλος (Tilia heterophylla). Ιθαγενές είδος της βορείου Αμερικής, φτάνει τα 27 μέτρα σε ύψος. Καλλωπιστικό.
Μελισσοκομικό Φυτό
Για την μελισσοκομία είναι πολύ χρήσιμο δέντρο, παρότι κάποιες φορές γίνεται λόγω καιρού μελισσοτοξικό, ειδικά σε περιόδους ξηρασίας. Σε επισκέψεις μελισσών πάνω από 5 έως 6 φορές στα άνθη των ποικιλιών Πλατύφυλλος και Τομεντόζα, οι μέλισσες παρουσιάζουν αδυναμία να πετάξουν και ζαλισμένες πέφτουν κάτω από τα δέντρα εξαντλημένες και με αφύσικες κινήσεις του σώματός τους πεθαίνουν. Για το φαινόμενο αυτό υπεύθυνα είναι τα περισσότερα ζάχαρα που εμπεριέχονται στην γαλακτόζη και μανόζη των ανθών της φλαμουριάς που δεν μπορούν να αφομοιώσουν τα σώματα των συλλεκτριών μελισσών.
Το μέλι της φλαμουριάς είναι ανοιχτόχρωμο με θαυμάσιο άρωμα. Θεωρείται ότι είναι πολύ καλής ποιότητας και βοηθά σε προβλήματα λοιμώξεων και είναι καταπραϋντικό.
Αν πριν την ανθοφορία έχει βρέξει και κατά την διάρκεια άνθησης έχουμε ζεστό και υγρό καιρό, τότε πραγματικά το νέκταρ τρέχει βρύση. Μικρά δάση φλαμουριάς συναντάμε σε πολλά μέρη της Ελλάδος. Ήπειρο, Θεσσαλία, Μακεδονία, Πελοπόννησο και Εύβοια.
Η εποχή που ανθίζει κλιμακώνεται ανάλογα την περιφέρεια και το υψόμετρο που ευρίσκεται. Από Ιούνιο στα πεδινά, ως και Ιούλιο σε κάποια μέρη με υψόμετρο, είναι οι περίοδοι άνθησης της.
Πολλοί μελισσοκόμοι τα επισκέπτονται διότι την ίδια εποχή έχουμε ανθοφορία της φλαμουριάς, καστανιάς και βελανιδιάς. Ελπίζοντας στο εάν δεν δώσει το ένα είδος θα δώσει το άλλο. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε την ίδια περίοδο να δίνουν και τα τρία είδη. Το μέλι που παίρνουμε είναι σε μεγάλες ποσότητες, πολύ ευχάριστο στην γεύση και σκουρόχρωμο. Η βελανιδιά μαυρίζει το μέλι αλλά του προσδίδει μια πολύ καλή επίγευση. Αυτό το σκουρόχρωμο μέλι μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί σαν δασόμελο.
Τεχνική της καλλιέργειας
Η φλαμουριά προτιμάει εδάφη ασβεστώδη, ελαφρά, αργιλώδη όχι συμπαγή πλούσια σε άλατα, βαθιά, υγρά, αλλά με καλή αποστράγγιση. Προσαρμόζεται σε κλίματα εύκρατα δροσερά και υγρά.
Σε νεαρή ηλικία είναι πιο ευαίσθητη στον παγετό και την ξηρασία αλλά μεγαλώνοντας αυξάνεται και η ανθεκτικότητα της παρ’ολο που μπορεί να υποστεί ζημιές (πρόωρη πτώση ή αποξήρανση των φύλλων) από έλλειψη ατμοσφαιρικής υγρασίας. Γι’αυτό ακριβώς πρέπει να θυμάστε ότι τα χνουδωτά είδη έχουν μεγαλύτερη αντοχή. Αντέχει ακόμα και σε σκιερά μέρη κυρίως στη νεαρή ηλικία, αλλά ευδοκιμεί και σε ηλιόλουστες θέσεις όπου μπορεί ν’αναπτύξει μια πλατύτερη «κόμη».
Η φλαμουριά αντέχει πολύ καλά τα κλαδέματα ακόμα και τα πολύ «αυστηρά» και είναι σε θέση ν’αναπτύξει νέους δυνατούς βλαστούς. Μερικές φορές όμως αυτή η ικανότητα θεωρείται μειονέκτημα γιατί σχηματίζονται πολλά κλαδιά και στη βάση του κορμού ο οποίος παραμορφώνεται και αποκτά μια όψη εξαιρετικά αντιαισθητική. Στην περίπτωση που δέντρα είναι άρρωστα ή έχουν υποστεί ζημιές συχνά ένα κορυφολόγημα ή ένα «αυστηρό» κλάδεμα μπορεί να καλυτερεύσει αποφασιστικά την κατάσταση. Η φλαμουριά μπορεί να κλαδευτεί ακόμα και σύριζα οπότε υποβοηθείται ο σχηματισμός πολυάριθμων στελεχών μικρής διαμέτρου αντί για ένα μόνο χοντρό κορμό.
Ζωικοί εχθροί και ασθένειες
Από τους πιο γνωστούς ζωικούς εχθρού που προσβάλλουν τη φλαμουριά τη πρώτη θέση έχουν σίγουρα οι αφίδες οι οποίες το καλοκαίρι καλύπτουν τα φύλλα με μια ζαχαρώδη ουσία όμοια με μέλι (ονομάζεται μελιτούρα) που στάζει σε λεπτότατες σταγόνες κάτω από το δέντρο.
Δεν υπάρχει τρόπος ριζικής καταπολεμήσεως αυτών των μολύνσεων εκτός από το να χρησιμοποιήσει κανείς είδη ανθεκτικά σ’ αυτές τις προσβολές. Αν οι αποικίες των αφίδων είναι εκτεθειμένες μπορείτε να καταφύγετε στις σοβαρότερες περιπτώσεις σε ψεκασμό με φυτοφάρμακα που έχουν σαν βάση τη νικοτίνη ή το Μαλάθειο.
Πολλαπλασιασμός
Πολλαπλασιάζεται με σπόρο, σε σπορεία με χώμα γόνιμο και μαλακό όπου το φυτό μένει για δύο χρόνια και κατόπιν μεταφυτεύεται στο φυτώριο. Επίσης πολλαπλασιάζεται με μόσχευμα σε ανάλογο μείγμα (ακόμα και μεγάλα κλαδιά 3-4μ ύψους με 5-6 εκατ. διάμετρο αν φυτευτούν στην οριστική θέση στο τέλος του χειμώνα ριζώνουν πολύ εύκολα.
Χρήσεις
Χρησιμοποιούμενα μέρη του δέντρου είναι τα άνθη αποξηραμενα και σπανιότερα ο φλοιός. Τα άνθη συλλέγoνται μόλις ανοίξουν τελείως και ξηραίνονται σε σκιά σε θερμoκρασiα κάτω από 35 βαθμούς Κελσίου. Η φλούδα συλλέγεται τον Απρίλιο – Μάιο. Τα άνθη περιέχουν αιθέριο έλαιο, φυτική βλέννα, τανίνη και μικρή ποσότητα σαπωνίνης. Είναι ήπιο εφιδρωτικό και καθαρκτικό. Η φλούδα είναι πλούσια σε τανίνη και έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Τα άνθη χρησιμοποιούνται ως εφιδρωτικό μέσο. ΄Εγχυμα της φλούδας ή και η φλούδα η ίδια χρησιμοποιείται ως κατάπλασμα.
Το τίλιο σήμερα χρησιμοποιείται σε:
- Κοινές λοιμώξεις
- Ως αγχολυτικό και υπνωτικό
- Σε πονοκεφάλους
- Σε προβλήματα ουροδόχου κύστης (ακράτεια)
- Σε αιμορραγίες
- Σε περιπτώσεις φαγούρας
- Σε επώδυνη διόγκωση των αρθρώσεων
- Σε σπασμούς.
Το τίλιο σε μελέτες:
- Έχει αναδείξει αγχολυτική και ηρεμιστική δράση σε ποντίκια.
- Μείωσε την διαστολική αρτηριακή πίεση σε κουνέλια.
- Είχε αντισπασμωδικά αποτελέσματα σε αρουραίους.
Παρά την ύπαρξη μικρών μελετών που εντόπισαν αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές, γαστροπροστατευτικές και ηπατοπροστατευτικές ιδιότητες της φλαμουριάς, δεν υπάρχουν επαρκείς και αξιόπιστες μελέτες που να τεκμηριώνουν επαρκώς την αποτελεσματικότητα του τίλιου για τις παθήσεις αυτές.
Εκτός από αλλεργικές αντιδράσεις, σε υψηλές δόσεις το βότανο μπορεί να είναι τοξικό για την καρδιά. Το βότανο δεν πρέπει να χορηγείται σε μικρά παιδιά, κατά την εγκυμοσύνη ή το θηλασμό, σε καρδιοπαθείς και σε άτομα με σοβαρή ηπατική ή νεφρική νόσο λόγω ανεπαρκών δεδομένων ασφαλείας.
Δεν υπάρχουν γνωστές αλληλεπιδράσεις μεταξύ τίλιου και συμβατικών φαρμάκων. Ωστόσο, είναι πιθανό ότι το τίλιο μπορεί να αλληλεπιδράσει με:
- Διουρητικά: Το τίλιο έχει διουρητικές ιδιότητες. Εάν παίρνετε άλλα διουρητικά, το τίλιο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αφυδάτωσης.
- Λίθιο: Το τίλιο μπορεί να αυξήσει τη συγκέντρωση του λιθίου στο αίμα.
Το τσάι τίλιου είναι πολύ δημοφιλές στη Γαλλία. Το τίλιο χρησιμοποιείται στη μαγειρική ως συστατικό ποτών και εδεσμάτων.
Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε μία κουταλιά του τσαγιού άνθη, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα. Για να πετύχουμε εφίδρωση σε περίπτωση πυρετού χρησιμοποιούμε 2-3 κουταλιές του τσαγιού.
Το τίλιο συνδυάζεται πολύ καλά με τον Κράταιγο και τον Ιξό για την υψηλή πίεση και με τον Λυκίσκο για τη νευρική πίεση. Σε κρυολογήματα και γρίπη συνδυάζεται καλά με τον Σαμπούκο. Σε βάμμα παίρνουμε 1-2 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Πηγές: wikipedia.org , wikiwand.com , delta-trees.com , melissomania.gr , healthyliving.gr , haniotika-nea.gr , life-events.gr
Επιμέλεια: MelissokomiaNet.gr