Έντοµα
- Κηρόσκωρος
Galleria mellonella, ή κοινώς Κηρόσκωρος. Είναι νυκτόβια πεταλούδα και προκαλεί σοβαρότατες ζηµιές στις αποθηκευμένες κηρήθρες και σε αδύνατα µόνο µελισσοσµήνη. Καταπολεµάται µε διάφορα εντοµοκτόνα και βιολογικά µε το βακτήριο Bacillus thurigiensis. Υπάρχουν και άλλα είδη κηρόσκωρου που προκαλούν µικρότερες όµως ζηµιές, όπως ο Achroeagrisella (µικρός Κηρόσκωρος) και ο Achroea innotata, οι οποίοι καταπολεµούνται µε τα ίδια μέσα µε το μεγάλο Κηρόσκωρο.
- Μελισσόψειρα
Braula coeca, ή κοινώς µελισσόψειρα . Παρασιτεί κατά προτίμηση στη βασίλισσα, που πολύ σπάνια προκαλεί το θάνατο της, και στις νέες µέλισσες παραµάνες, που τρέφουν το γόνο. Καταπολεμάται όπως και η Βαρροϊκή Ακαρίαση (αναφέρεται παρακάτω).
- Σφήκες
Οι σφήκες είναι έντοµα της τάξης των Υµενοπτέρων και ανήκουν στις οικογένειες Vespidae και Sphecidae κυρίως, στις οποίες υπάγονται πάρα πολλά είδη. Εκείνες όµως που αφορούν τη µέλισσα και στην οποία προξενούν σοβαρές ζηµιές κάθε χρόνο ενώ πολλές φορές καταστρέφουν, όχι µόνο τα αδύνατα µελισσοσµήνη, αλλά εξαφανίζουν ολόκληρα µελισσοκοµεία, ανήκουν στην οικογένεια Vespidae. Για την αντιµετώπιση τους χρησιµοποιούνται κατάλληλες παγίδες ή δολώµατα µε άοσµα εντοµοκτόνα.
Ακάρεα
- Βαρροϊκή ακαρίαση
Οφείλεται στο εκτοπαράσιτο Βαρρόα Varroa destructor. Είναι σοβαρότατος εχθρός και δηµιουργεί πολύ σοβαρά προβλήµατα στη µελισσοκοµία της Ελλάδας, αλλά και διεθνώς και αποτελεί το κύριο θέµα των µελισσοκοµικών συνεδρίων.
- Τραχειακή ακαρίαση
Οφείλεται στο Acarapis woodi .Προσβάλλει το αναπνευστικό σύστηµα, και πιθανόν να εκχέει και τοξικές ουσίες παράλληλα µε την µύζηση της αιµολέµφου. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1964. Παρουσίασε έξαρση στην Πελοπόννησο. Η τραχειακή ακαρίαση δεν δηµιουργεί πλέον προβλήµατα στην Ελλάδα, λόγω της εξάπλωσης της Μακεδονικής φυλής η οποία έχει φυσική ανεκτικότητα στα ακάρεα. Για την αντιμετώπιση της Βαρροίκής Ακαρίασης χρησιμοποιούνται εγκεκριμένα σκευάσματα διάφορα οργανικά οξέα και αιθέρια έλαια (π.χ. θυμόλη, καμφορά).
Πτηνά
Στην Ελλάδα έχουν παρατηρηθεί τέσσερα είδη πτηνών που είναι εχθροί των μελισσών,ο μελισσοφάγος, η μελισσογερακίνα, το χελιδόνι και το σπουργίτι. Τα κυριότερα είναι τα Merops apiaster, κοινώς µελισσοφάγος και το Hirundo rustica, κοινώς χελιδόνι, τα οποία πετούν πάνω από τα µελίσσια και πολύ εύκολα αρπάζουν τις µέλισσες στον αέρα µε το ράµφος τους. Οι ζηµιές που προκαλούν στις µέλισσες είναι σοβαρές γιατί καταστρέφουν ένα µεγάλο µέρος από τις συλλέκτριες του µελισσιού.
Θηλαστικά
Εδώ υπάγονται οι ασβοί, τα ποντίκια και η αρκούδα στις ορεινές περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας. Τα ποντίκια κάνουν ζημιές και μολύνουν μέσα στις κυψέλες κατά την διάρκεια του χειμώνα για να εγκαταστήσουν τη φωλιά τους, ενώ τρέφονται με μέλι, γύρη και μέλισσες. Επιπλέον η καφέ αρκούδα προξενεί συχνά ζημιές σε μελισσοκομεία καταστρέφοντας κυψέλες και τρώγοντας μέλι και γόνο.
Ερπετά
Μπορεί να δηµιουργήσουν προβλήµατα εισερχόµενα για να διαχειµάσουν στις κυψέλες.
| Κοινό Ονομα | Αίτιο | Στάδιο που προσβάλει | Συμπτώματα | Μέτρα αντιμετώπισης |
|---|---|---|---|---|
| Αμερικανική σηψιγονία | Βακτήριο Bacillus larvae | Προνύμφες κάτω των 24 ωρών | – Το χρώμα των σφραγισμένων κελιών γίνεται βαθύ καφέ. – Οι προνύμφες πεθαίνουν στο στάδιο της νύμφης. – Τρύπια και βαθουλωμένα κελιά. – Σήψη προνύμφης – Διάσπαρτος γόνος. – Η νεκρή προνύμφη σχηματίζει ελαστική ιξώδες ίνα. – Προσκολλημένη προβοσκίδα στο εσωτερικό του κελιού. – Δυσάρεστη οσμή από κελιά με προνύμφη σε σήψη. | – Απομάκρυνση όλων των νεκρών μελισσών θανάτωση και κάψιμο. – Απολύμανση κυψελών και μελισσοκομικού υλικού. – Απο μελίσσια με ελαφριά προσβολή, αφαιρούνται τα προσβεβλημένα πλαίσια. – Μετάγγιση μελισσιού σε καθαρή κυψέλη. Δεν επιτρέπεται η χρήση αντιβιοτικών και φαρμάκων. |
| Αρκούδα | Θηλαστικό Ursus arctos | μέλι -γόνος | Προκαλεί ζημιά στο μελισσοκομικό υλικό, καθώς τα διαλύει, για να φάει το μέλι και το γόνο. | Κατασκευή φράκτη γύρω από το μελισσοκομείο. Αποφυγή περιοχών όπου κυκλορούν αρκούδες. |
| Ασκοφαίρωση | Μύκητας Ascosphaera apis | Προνύμφες | – Μουμιοποιημένες προνύμφες σε ανοιχτά κελιά, στην είσοδο και στην βάση της κυψέλης. – Διάσπαρτος γόνος. – Τρύπες σε βαθουλωμένα κελιά. – Συρρίκνωση πληθυσμού. – Περιορίζονται οι αποδόσεις. | – Χειρισμοί για δυνατά μελίσσια. – Αντικατάσταση βασίλισσας. – Απομάκρυνση μουμιοποιημένων προνυμφών – Απολύμανση και ανανέωση μελισσοκομικού υλικού. – Σφίξιμο μελισσιών και τάισμα με σιρόπι.Δεν επιτρέπεται η χρήση αντιβιοτικών και φαρμάκων. |
| Αχερόντια ή νεκροκε- φαλή | Εντομο Acherontia atropos | τρέφεται με μέλι | Είναι μεγάλη πεταλούδα που στο θώρακα έχει δύο μαύρα στίγματα και ο θώρακας δίνει την όψη νεκροκεφαλής. Τις ανευρίσκουμε πεθαμένες μέσα ή στην είσοδο της κυψέλης. | Μείωση του ανοίγματος της εισόδου της κυψέλης. Μεταφορά των μελισσιών σε άλλη περιοχή όταν το πρόβλημα είναι μεγάλο. |
| Βαρροϊκή ακαρίαση | Ακαρι Varroa jacobsoni | Προνύμφες, νύμφες και ενήλικες μέλισσες | – Μπορούμε να δούμε το βαρρόα ακόμα και επάνω στις μέλισσες. – Το σφράγισμα των κελιών είναι βυθισμένο με τρύπες. – Τα φτερά των μελισσών είναι κομμένα και τσαλακωμένα. – Οι μέλισσες φαίνονται μικρές και είναι παραμορφωμένες με ασύμμετρα πόδια. – Παρουσιάζονται σηψιγονίες. – Διάσπαρτος γόνος. – Μειώνεται η απόδοση του μελισσιού και το μελίσσι πεθαίνει σε προχωρημένο στάδιο. | – Χρήση κηφηνογόνου και απομάκρυνση. – Εγκλωβισμός της βασίλισσας. – Αντιμετώπιση με θερμοθάλαμο. – Χρήση αιθέριων ελαίων(Θυμόλη, καμφορά, ευκάλυπτος, λεβάντα, μενθόλη). – Χρήση σκευασμάτων (Apiguard, Apilife Var, Thymovar..). – Χρήση μυρμηκικού/φορμικού οξέος. – Χρήση οξαλικού οξέος. – Χημική αντιμετώπιση Αμιτράζ, φλουμεθρίν, κουμαφώς, t-φλουβαλινειτέιτ..Αpistan, Perizin, Checkmite, Bayvarol..). |
| Δηλητηριάσεις | Εντομοκτόνα – Φυτοφάρμακα | όλες τις μέλισσες | Αδυνάτισμα μελισσιών, Αποδιοργάνωση, Νεκρές μέλισσες στην είσοδο ή χωρίς τρίχωμα, μαύρες γυαλιστερές, Νεκρός γόνος. | Μεταφορά μελισσοκομείου. Αποφηγή ψεκασμών στις ανθοφορίες. Αφαίρεση δηλητηριασμένων πλαισίων. |
| Ευρωπαϊκή σηψιγονία | Βακτήριο Melissococcus pluton | Προνύμφες | – Η ασθένεια εκδηλώνεται στον ασφράγιστο γόνο. – Οι προνύμφες αλλάζουν συνέχεια θέση στο κελί. – Οι άρρωστες προνύμφες έχουν κίτρινη απόχρωση. – Η ξεραμένη προνύμφη σχηματίζει λέπι και δεν μπορεί να απομακρυνθεί. – Δυσάρεστη οσμή από κελιά με προνύμφη σε σήψη. | – Απομάκρυνση, καταστροφή των προσβεβλημένων κηρήθρων. – Απολύμανση, ανανέωση κυψελών και μελισσοκομικού υλικού. – Χειρισμοί για δυνατά μελίσσια. – Αντιμετώπιση απο βαρρόα Δεν επιτρέπεται η χρήση αντιβιοτικών και φαρμάκων. |
| Κηρόσκωρος | Εντομο Galleria mellonella | Προσβάλλει τις κηρήθρες | Στοές κατά προτίμηση στις παλιές κηρήθρες. Σε προχωρημένη προσβολή ολόκληρη η κηρήθρα καλύπτεται με μετάξινα νήματα και αργότερα επέρχεται η ολοκληρωτική καταστροφή της. | -Διατήρηση δυνατών μελισσιών. -Στην αποθήκη οι κηρήθρες προστατεύονται σε χαμηλές θερμοκρασίες |
| Μυρμήγκια | Εντομα | μέλι | Κλέβουν μέλι μέσα από την κυψέλη ή τρέφονται με αυγά, προνύμφες ή ενήλικες μέλισσες. Μερικά είδη εγκαθιστούν τη φωλιά τους ανάμεσα στο εξωτερικό και εσωτερικό καπάκι της κυψέλης. | Μεταφορά σε άλλη θέσηΤοποθέτηση των μελισσιών πάνω σε βάση που κάθε πόδι της βάσης να βρίσκεται σε δοχείο με πετρέλαιο ή λάδι. |
| Νοσεμίαση | Πρωτόζωο Nosema apis & ceranae | Ενήλικες μέλισσες | – Περιττώματα μελισσών στην είσοδο, στα καπάκια και τοιχώματα της κυψέλης. – Μέλισσες με διογκωμένες κοιλιές, αδυνατούν να πετάξουν και σέρνονται στο έδαφος με ανοιγμένα φτερά. – Μεγάλος αριθμός νεκρών μελισσών στην είσοδο των κυψελών. – Αυξημένο το αίσθημα της πείνας και κατάρρευση του μελισσιού (Nosema ceranae). | – Αποφεύγουμε ξινισμένα μέλια, σιρόπια.. – Διατηρούμε δυνατά μελίσσια με νέες βασίλισσες. – Απολύμανση μελισσοκομικού υλικού. – Ανανέωση κηρυθρών ανα δύο χρόνια. – Σωστή καταπολέμηση απο βαρρόα. Δεν επιτρέπεται η χρήση αντιβιοτικών και φαρμάκων. |
| Παράλυση | Iός | Ενήλικες μέλισσες | – Φτωχό τρίχωμα, αδυναμία πετάγματος. – Μέλισσες μαύρες, γυαλιστερές που χάνουν το τρίχωμα τους. – Διογκωμένη κοιλιά, δυσεντερία, τρεμούλιασμα. – Κουβαριάζονται μπροστά στα χόρτα και κάτω από τις κηρήθρες. | – Μέτρα για την βαρρόα. – Ανανέωση κηρήθρων. – Αντικατάσταση βασίλισσας. Δεν επιτρέπεται η χρήση αντιβιοτικών και φαρμάκων. |
| Σακόμορφη σηψιγονία | Ιός | Προνύμφες και μέλισσες | – Ο νεκρός γόνος έχει χρώμα καφέ και ανασηκωμένο κεφάλι. – Βαθουλωμένα καλύμματα των κελιών με τρύπες. – Η προνύμφη πεθαίνει πριν προλάβει να μεταμορφωθεί. – Η νεκρή προνύμφη ξηραίνεται και μαυρίζει. – Διάσπαρτος γόνος. | – Μέτρα αντιμετώπισης για βαρρόα. – Απομάκρυνση μολισμένων κηρηθρών. – Διεγερτική τροφοδοσία – Διατηρούμε δυνατά μελίσσια Δεν επιτρέπεται η χρήση αντιβιοτικών και φαρμάκων. |
| Σφήκες | Εντομα | ενήλικες μέλισσες | Αρπάζουν τις μέλισσες που πετούν ή που είναι στην είσοδο της κυψέλης, εισέρχονται όμως και στα αδύνατα μελίσσια τα οποία λεηλατούν κυριολεκτικά. | Μείωση του ανοίγματος της εισόδου της κυψέλης. Διατήρηση δυνατών μελισσιών. |
| Τραχειακή ακαρίαση | Ακαρι Acarapis woodi | Ενήλικες μέλισσες | – Οι μέλισσες αδυνατούν να πετάξουν & σέρνονται στο έδαφος. – Ανοιγμένα μη φυσιολογικά τα φτερά τους. – Διογκωμένη κοιλιά. – Κουβαριάζονται στα χόρτα μπροστά στην κυψέλη. – Αδυνατούν να σχηματίσουν συμπαγή μελισσόσφαιρα. – Εμφανίζονται στα τέλη του χειμώνα και στις αρχές τις άνοιξης. – Οι τραχείες τους είναι σκοτεινόχρωμες. | – Τα μελίσσια μεταφέρονται σε ανθοφορίες. – Λαμβάνονται μέτρα για την λεηλασία και την παραπλάνηση. – Διατηρούμε ανθεκτικά μελίσσια έχοντας βασίλισσες απο άλλα υγιείς. – Χρήση μηρμικικού οξέος, μενθόλη και θυμόλη. Δεν επιτρέπεται η χρήση αντιβιοτικών και φαρμάκων. |
Φωτογραφία από Ορεινή Μέλισσα