Τι είναι το γλοιοσπόριο
Το γλοιοσπόριο, αποτελεί πλέον μία από τις σημαντικές ασθένειες της ελιάς που μπορεί να προκαλέσει ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση των καρπών και του ελαιόλαδου. Εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα με τις κατάλληλες καλλιεργητικές πρακτικές και με ολοκληρωμένα προγράμματα φυτοπροστασίας, ο ελαιοπαραγωγός θα κληθεί να αντιμετωπίσει μία παραγωγή χαμηλότερης ποιότητας.
Με δεδομένο ότι το γλοιοσπόριο επιδημιολογικά αποτελεί μια «αθόρυβη» ασθένεια , η σωστή και έγκαιρη κατανόηση της επιδημιολογίας του παθογόνου είναι σύμμαχος για τον παραγωγό και την καλλιέργειά του.
Το παθογόνο αίτιο για το γλοιοσπόριο είναι κυρίως τρία είδη του γένους Colletotrichum:
Colletotrichum gloeosporioides | |
Colletotrichum acutatum | |
Colletottrichum clavatum |
Βιολογικός Κύκλος του Γλοιοσπορίου
Ο μύκητας διαχειμάζει με τη μορφή κονιδίων μέσα στα ακέρβουλα που σχηματίζονται στα φύλλα ή στους καρπούς που έχουν παραμείνει στο δέντρο ή έχουν πέσει στο έδαφος. Την μόλυνση προκαλούν τα κονίδια, για την ελευθέρωση και την διασπορά των οποίων βασικό ρόλο παίζει η βροχή.
Κύρια πηγή μολυσμάτων για τις αρχικές μολύνσεις είναι οι καρποί.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη βλάστηση των κονιδίων είναι η ύπαρξη σταγόνας νερού ή σχετική υγρασία 92-100% για 48-120 ώρες.
Ο μύκητας εισέρχεται στους ιστούς μέσω πληγών ή με απευθείας διάτρηση της επιδερμίδας. Στους καρπούς σχηματίζει τις καρποφορίες του στο μεσοκάρπιο και τα σπόρια βγαίνουν και παραμένουν προσκολλημένα στην επιφάνεια του καρπού για 9 μήνες περίπου, αφού διαρρήξουν το επικάρπιο. Ο μύκητας για να αναπτυχθεί ικανοποιητικά απαιτεί θερμοκρασίες μεταξύ 10-25οC (άριστη 25οC).
Οι αρχικές μολύνσεις πραγματοποιούνται συνήθως όταν ξεκινούν οι φθινοπωρινές βροχές, δηλαδή Σεπτέμβριο με Οκτώβριο και εξελίσσονται ταχύτατα μέχρι τον Δεκέμβριο που τα επίπεδα βροχοπτώσεων και η σχετική υγρασία είναι υψηλά.
Η προσβολή γίνεται κυρίως στους ώριμους καρπούς, ενώ παρουσιάζεται ανθεκτικότητα στους πράσινους καρπούς της ελιάς. Ο χρόνος επώασης της ασθένειας διαφέρει ανάλογα με τον τρόπο εισόδου του μύκητα στους φυτικούς ιστούς. Αν δεν υπάρχει πληγή κυμαίνεται από 6-15 μέρες, ενώ με την ύπαρξη πληγής επιταχύνεται η περίοδος επώασης κατά 2-5 μέρες. Την ανάπτυξη της επιδημίας ευνοεί η προσβολή από το δάκο, αποτέλεσμα της οποίας είναι η δημιουργία νυγμάτων στους καρπούς οδηγώντας σε γρηγορότερη ωρίμανση των καρπών και ευκολότερη είσοδο και ανάπτυξη του μύκητα.
Η Συμπεριφορά της Ασθένειας
- Κατά την περίοδο της ανθοφορίας και όσο πλησιάζουμε τη συγκομιδή, τα ποσοστά μόλυνσης των φυτικών ιστών από το γλοιοσπόριο, φτάνει το μέγιστο. Η πίεση της προσβολής αλλάζει και επηρεάζεται ανάλογα με τις πρακτικές διαχείρησης, ενώ είναι υψηλότερη στα συστήματα πυκνής φύτευσης.
- Οι λανθάνουσες μολύνσεις αποτελούν ένα σημαντικό μέρος των συμπτωμάτων και διαφοροποιούνται ανάλογα με την πυκνότητα της αρχικής μόλυνσης στη φυλλική επιφάνεια, τα χαρακτηριστικά του εδάφους και την ποικιλία. Οι επεμβάσεις στην καλλιέργεια πριν την περίοδο της ανθοφορίας και της καρπόδεσης, έχουν σαν αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των συμπτωμάτων από λανθάνουσες μολύνσεις, τη μείωση της πυκνότητας της μόλυνσης της φυλλικής επιφάνειας από το παθογόνο, καθώς επίσης και τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης προσβεβλημένων κλάδων.
- Για την αποτελεσματική μείωση της αρχικής μόλυνσης, είναι απαραίτητη η εφαρμογή σκευασμάτων αντιμετώπισης της ασθένειας, ειδικά σε βλαστούς ηλικίας μεγαλύτερης του ενός έτους, και πιο συγκεκριμένα σε περιοχές που η ασθένεια είναι ήδη εγκατεστημένη και το κλάδεμα ελαφρύ.
Τα φυτικά μέρη που προσβάλλει το γλοιοσπόριο είναι:
- Φύλλα:
Μεταχρωματισμός και φυλλόπτωση. Τα μολυσμένα φύλλα γίνονται χλωρωτικά, καρουλιάζουν προς τα επάνω και σταδιακά πέφτουν στο έδαφος.
- Άνθη:
Η ανθοφορία είναι το πιο κρίσιμο στάδιο για την εγκατάσταση και την εξάπλωση του μύκητα καθώς κατά την περίοδο αυτή το δυναμικό της ανάπτυξής του εμφανίζει έξαρση. Τα προσβαλλόμενα φυτικά μέρη κατά το στάδιο αυτό αποτελούν τη βάση για την περαιτέρω εξάπλωση της ασθένειας.
- Καρποί:
Από τα μολυσμένα φύλλα και τους κλάδους, ο μύκητας εξαπλώνεται στους αναπτυσσόμενους καρπούς μέσω του ποδίσκου. Σε ποικιλίες με επιμήκεις καρπούς (Καλαμών), η σήψη ξεκινά συνήθως από το κορυφαίο άκρο και επεκτείνεται στην υπόλοιπη επιφάνεια. Στις ποικιλίες με μεγάλους καρπούς, τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται ως κυκλικές βυθισμένες κηλίδες ή υπό την μορφή ομόκεντρων δακτυλίων ξεκινώντας από το κέντρο της προσβολής. Σε ώριμους καρπούς, παρατηρείται μια εσωτερική φαιά σήψη της σάρκας γύρω από την κηλίδα.
- Τελικό προϊόν:
Το λάδι που παράγεται από τους μολυμσένους καρπούς είναι υποβαθμισμένης ποιότητας, έχει κοκκινωπό χρώμα, ενώ παρατηρούνται χημικές μεταβολές στη σύστασή του, όπως η υψηλή οξύτητα και η μείωση της β-σιτοστερόλης, των πολυφαινολών και της α-τοκοφερόλης.
Συμπτώματα-Ζημία
Προκαλεί σημαντικές ζημιές στις ποικιλίες Λιανολιά Κερκύρας, Κορωνέικη, Καλαμών.
Συμπτώματα παρατηρούνται κυρίως στους ώριμους καρπούς και λιγότερο στα φύλλα, τα άνθη, τους ποδίσκους των καρπών και τους νεαρούς κλάδους.
Αρχικά, συνήθως στην κορυφή του καρπού ή στο σημείο πρόσφυσής του με τον ποδίσκο ή σε άλλα σημεία, εμφανίζεται μια κυκλική ή ελλειπτική, καστανοκόκκινη ή καστανοϊώδης (μαύροι καρποί) ή καστανή (πράσινοι καρποί) κηλίδα η οποία μεγαλώνει και επεκτείνεται στο μεγαλύτερο μέρος του καρπού. Οι προσβεβλημένοι ιστοί βυθίζονται και στη συνέχεια παρατηρείται ρυτίδωση της κηλίδας σε ομόκεντρους κύκλους η οποία σε μικρό χρονικό διάστημα καλύπτεται από τις καρποφορίες του μύκητα που εμφανίζονται ως μαύρα στίγματα.
Όταν τα επίπεδα υγρασίας είναι υψηλά τα σπόρια του μύκητα βγαίνουν από τις καρποφορίες με τη μορφή ρόδινης ή πορτοκαλί γλοιώδους μάζας. Οι προσβεβλημένοι καρποί είτε πέφτουν στο έδαφος και σαπίζουν ολοκληρωτικά είτε μένουν προσκολλημένοι στο δένδρο με αποτέλεσμα να αφυδατώνονται, να συρρικνώνονται και να μουμιοποιούνται. Η ασθένεια σε κάποιες περιπτώσεις προχωράει στους μίσχους προσδίδοντάς τους σκοτεινό χρώμα καπνιάς.
Στα φύλλα η προσβολή ξεκινά από την κορυφή του ελάσματος και εκδηλώνεται με καστανόχρωμες ή χλωρωτικές καστανοκίτρινες κηλίδες με ασαφή όρια που εξαπλώνονται μέχρι τη μέση του ελάσματος. Πάνω στους προσβεβλημένους ιστούς σχηματίζονται τα ακέρβουλα σε ομόκεντρους κύκλους τα οποία, σε υγρό καιρό, εξέρχονται τα κονίδια με μορφή ρόδινων μαζών. Ωστόσο η προσβολή στα φύλλα δεν έχει ιδιαίτερη οικονομική σημασία. Τα προσβεβλημένα άνθη εμφανίζουν καστανοκόκκινο μεταχρωματισμό με αποτέλεσμα τη μείωση της ανθοφορίας και καρπόδεσης.
Τρόποι Καταπολέμισης
Για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος πρέπει να ακολουθήσουμε κάποιες βασικές αρχές:
- Πρώιμη συγκομιδή για να αποφύγουμε δευτερογενής μολύνσεις σε ώριμους καρπούς.
- Αφαίρεση και κάψιμο κλαδιών με μουμιοποιημένους καρπούς.
- Ορθολογικό κλάδεμα για καλύτερο αερισμό του δένδρου.
- Ελαφριά κατεργασία του εδάφους για ενσωμάτωση των μουμιοποιημένων καρπών ή ξύσιμο των κτημάτων , συλλογή των προσβεβλημένων καρπών, και κάψιμο ή επιχωμάτωση αυτών.
- Πρόγραμμα ψεκασμών με εγκεκριμένες δραστικές ουσίες τις περιόδους αιχμής της ανάπτυξης του μύκητα. Για να είναι αποτελεσματικοί οι ψεκασμοί πρέπει να γίνεται καθολικός ψεκασμός του δένδρου με πλήρη διαβροχή αυτού και με έμφαση στα κατώτερα τμήματα του.
Ο κύκλος της ασθένειας του γλοιοσπορίου, έχει δύο περιόδους έξαρσης, την άνοιξη και το φθινόπωρο.
Την άνοιξη και ειδικότερα κατά το στάδιο της άνθησης, γίνεται η εγκατάσταση του παθογόνου στα δέντρα. Η μεταφορά του μολύσματος στα άνθη της ελιάς, γίνεται με τον αέρα και την υψηλή σχετική υγρασία. Το μόλυσμα μπορεί να διαδοθεί εύκολα, χωρίς να χρειαστεί η «βοήθεια» κάποιας ισχυρής βροχόπτωσης. Αυτές οι μολύνσεις λέγονται πρωτογενείς μολύνσεις, και στόχος μας είναι να τις περιορίσουμε ώστε να έχουμε υγιή άνθη που θα μας δώσουν στο τέλος υγιείς καρπούς. Αυτό το στάδιο είναι είναι και το πιο κρίσιμο για τον έλεγχο του γλοιοσπορίου.
Το πρόγραμμα ψεκασμών περιλαμβάνει δύο προανθικούς ψεκασμούς με σύνθεση δραστικών Tebuconazole (FLINT MAX 75 WG), Azoxystrobin (PRIORI TOP), Pyraclostrobin (INSIGNIA 20 WG) & Mancozeb (TRIMANOC R 75 WG), έναν μετά το δέσιμο με Χαλκό και Pyraclostrobin (INSIGNIA 20 WG) και έναν το φθινόπωρο με Difenoconazole (SCORE 250 EC) & Dodine (SYLLIT OLEO).
Οι ανοιξιάτικος ψεκασμός, μπορεί να καταπολεμήσουν τα πρωτογενή μολύσματα και να περιορίσουν την προσβολή στα φυτικά μέρη τα οποία αποτελούν τη βάση για περαιτέρω εξάπλωση της ασθένειας. Με τη χρήση των ψεκασμών αυτών κατά το κρόκιασμα των ανθέων περνάμε στην περίοδο του καλοκαιριού με μειωμένο μόλυσμα. Έτσι εξασφαλίζουμε ότι η διαχείριση της ασθένειας θα είναι ευκολότερη κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής χρονιάς.
Την περίοδο του καλοκαιριού, στο στάδιο της καρπόδεσης, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, το γλοιοσπόριο βρίσκεται στη λεγόμενη λανθάνουσα μορφή, δεν υπάρχουν δηλαδή εμφανή συμπτώματα της ασθένειας αλλά δρα «αθόρυβα» στα προσβεβλημένα μέρη του φυτού. Η πρόληψη σε αυτό το στάδιο με Insignia ® είναι ιδιαίτερα σημαντική. Στόχος μας είναι να κρατήσουμε τον πληθυσμό του παθογόνου σε χαμηλά επίπεδα λίγο πριν το φθινόπωρο και την έξαρση της ασθένειας.
Με την έναρξη του φθινοπώρου περνάμε στη δεύτερη κύρια περίοδο έξαρσης του γλοιοσπορίου. Οι πρώτες φθινοπωρινές βροχοπτώσεις σε συνδυασμό με την πτώση της θερμοκρασίας ενεργοποιούν το παθογόνο και βοηθούν τη μεταφορά του μολύσματος στον καρπό. Όσο πιο ώριμος είναι ο καρπός τόσο πιο ευαίσθητος είναι στο γλοιοσπόριο, προκαλώντας μη αναστρέψιμες ζημιές στο ύψος της παραγωγής αλλά και στην ποιότητα.
Η σωστή γνώση και η κατάλληλη πρόληψη διασφαλίζουν την παραγωγή και προστατεύουν τη σπουδαία καλλιέργεια της ελιάς